Zeytinyağında tağşiş ve ile ilgili hem sosyal medyada hem de yazılı basın, televizyon gibi kitlesel iletişim mecralarında rastladığımız haberler epey bir süredir zeytinyağı severlerin ve tüketicilerin zihnini karıştırıyor ve markalı zeytinyağı ürünlerini üreten şirketlerin gündeminde en üst sırada yer alıyor. Peki, tağşiş nedir, neden bu kadar önemli.

Tağşişin tam anlamı “karışım” demek. Sözlükte yer alan ekonomik anlamı ise; “kıymetli bir şeyi kıymetsiz bir şey ile karıştırma” anlamına gelen “altına bakır karıştırma ve saflığını bozma” olarak belirtilmektedir. Günümüzdeki anlamı ise daha çok gıda alanında tüketicileri aldatmaya yönelik yapılan hileli eylemleri kapsıyor. Bu nedenle hile, kelime anlamı itibarı ile birini aldatmak, yanıltmak için yapılan düzen, oyun, entrika demek olup, herhangi bir çıkar sağlamak için bir şeye aynı cinsten değersiz bir şey katma anlamına da gelmekte.

Örnek vermek gerekirse; arılara glikoz şurubu yedirerek bal üretmek, dana etine tavuk eti karıştırmak, peynir ve tereyağına bitkisel yağ karıştırmak, kırmızı ete soya eti karıştırarak kıyma elde etmek, Antepfıstığı tozuna bezelye tozu karıştırmak, süte su katmak ve natürel sızma zeytinyağına ayçiçek yağı, mısırözü yağı, soya yağı, pamuk yağı ya da kanola yağı gibi farklı bitkisel yağlar ilave ederek elde edilen karışımı “zeytinyağı” adı altında satmak gibi eylemler tüketiciyi aldatmaya yönelik hileli eylemler sınıfına girmektedir. Sonuç itibariyle bu tür eylemler, ambalajdaki etikette yazan yasal bilgi ile ambalajın içindeki ürünün birbirine uygun olmaması anlamına geliyor.

Zeytinyağı ile ilgili sahtecilik olarak tanımlanan taklit ve tağşiş günümüze özgü yeni problemler olmayıp çok eskiden beri yapılmakta. Bunun nedeni zeytinyağının ilk çağlardan beri aranılan bir ürün olması, sağlığımıza yaptığı katkılarla bir yıldız gibi parlaması ve her zaman ekonomik değerinin yüksek olmasıdır. Zeytinyağının, ister natürel sızma olarak tanımlanan en kaliteli sınıfı olsun isterse riviera zeytinyağı olsun, hemen hemen tüm kalite sınıflarında taklit ve tağşiş edilmiş ürünler ile maalesef karşılaşılmaktadır.

Zeytinyağında Tağşiş ve Hile Kaynakları

Zeytinyağına yapılan taklit ve tağşiş kaynaklarını iki ana grupta toplayabiliriz.

İlk grupta, zeytinyağının farklı kaliteleri ile elde edilen tağşişli zeytinyağları yer alıyor. Bu amaçla söz gelimi natürel zeytinyağının içine işlem görmüş rafine zeytinyağı ya da kolon yağı dediğimiz yine ısıl işlem görmüş zeytinyağının ilave edilerek bu karışımın “natürel sızma zeytinyağı” adıyla piyasada satılması hilesidir. Halbuki natürel sızma zeytinyağı; zeytin meyvesinden sadece kırma, yoğurma ve filtreleme gibi mekanik işlemlerle elde edilen ve kesinlikle içine zeytinyağı da olsa başka kalitede bir zeytinyağının karıştırılmaması ve ilave işlem görmemesi gereken, yani tabiri caizse doğrudan meyveden elde edilen bir meyve suyudur. Bu bakımdan natürel sızma zeytinyağında bu tanım dışında yapılabilecek her çeşit uygulama taklit ve tağşiş kapsamına girmektedir.

Bir başka hile yöntemi ise riviera zeytinyağına zeytinin meyvesi sıkıldıktan sonra arta kalan prina dediğimiz yağlı küspedeki prina yağının karıştırılması ve elde edilen ürünün zeytinyağı adı altında satılmasıdır. Bu da yine gıda mevzuatında yer alan bir işlem olmadığı için hile olarak değerlendirilir.

İkinci grupta, zeytinyağına kendi cinsinden olmayan bitkisel kökenli tohum (ayçiçek, soya, pamuk, mısır, yerfıstığı, hardal, susam, haşhaş, fındık) yağlarının katılmasıyla elde edilen yağ karışımları yer almaktadır. Bu tür yağ karışımları yaparak “zeytinyağı” adı altında satmak da tüketiciyi aldatmaya yönelik ve yapanın haksız kazanç sağladığı eylemler sınıfına girmektedir.